اثرات منفی پولشویی بر اقتصاد چیست؟
پولشویی به مؤسسات بخش مالی که برای رشد اقتصادی حیاتی هستند، آسیب می‌رساند، جرم و جنایت و فساد را ترویج می‌کند. موجبات کندی رشد اقتصادی می‌شود و کارایی بخش واقعی اقتصاد را کاهش می‌دهد. بیشتر تحقیقات جهانی در این موضوع بر دو بخش عمده پولشویی متمرکز است:
الف؛ قاچاق مواد مخدر و سازمان‌های تروریستی:
اثر تسویه موفقیت‌آمیز پول مواد مخدر آشکار است: مواد مخدر بیشتر، جرم و جنایت بیشتر و خشونت بیشتر. پیوند بین پولشویی و تروریسم می‌تواند کمی پیچیده‌تر باشد، به‌عنوان‌مثال آشکار، تروریست‌ها انتشار و توزیع پول را طوری انجام می‌دهند تا مقامات نتوانند آنها را زیر نظر بگیرند و از حملات برنامه ریزی شده آنها جلوگیری کنند.
ب؛ پولشویی نه تنها در بازارهای بزرگ مالی و مراکز دریایی جهان بلکه در بازارهای نوظهور نیز یک مشکل است. همان‌طور که بازارهای نوظهور اقتصاد و بخش‌های مالی خود را باز می‌کنند، به اهداف مناسبی برای فعالیت‌های پولشویی تبدیل می‌شوند. تغییرات غیرقابل‌پیش‌بینی در تقاضای پول ایجاد می‌کند و همچنین باعث نوسانات زیادی در جریان سرمایه بین‌المللی و نرخ ارز می‌شود.
1- تأثیر بر تقاضای پول:
در کشورهایی که خطر پولشویی در آنها حداقل است، بیشتر اتفاق می‌افتد. در اقتصادهایی که مقررات خاصی در زمینه پولشویی وجود ندارد، سیستمی وجود دارد که اطلاعات بانکی مشتریان را ذخیره می‌کند و اسرار بانکی به‌شدت اعمال می‌شود؛ نسبت اقتصاد غیررسمی به اقتصاد ملی بالا است. ورود و خروج نقدی برای پولشویی‌ها آسان است. با ورود سریع و کنترل نشده پول به کشور، میزان مصرف و به‌ویژه مصرف لوکس رو به افزایش است. با این حال، افزایش قابل‌توجه در صادرات، واردات، کسری پرداخت‌های خارجی، تورم، بهره و نرخ بیکاری ممکن است قابل‌توجه باشد. این تقاضاهای بی‌ثبات برای پول ناشی از پول سیاه تأثیر منفی بر سیاست پولی خواهد گذاشت.
سیگنال‌های نادرست فعالیت‌های پولشویی، از اتخاذ تدابیر لازم برای حل مشکلاتی مانند کسری بودجه و تورم بالا به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه جلوگیری می‌کند و بر مدیریت مؤثر اقتصاد تأثیر منفی می‌گذارد. از طریق جنبه جهانی این فعالیت‌ها، ثبات بازارها تحت تأثیر قرار می‌گیرد و بحران‌های مالی در یک کشور می‌تواند بر کشورهای دیگر منعکس شود. تأثیر بانک‌های مرکزی بر سیاست‌های پولی بستگی به این دارد که آیا تقاضا برای پول قابل پیش‌بینی باشد یا خیر. با توجه به پول سیاه در تقاضای پول، شکست در سیاست‌های بانک‌های مرکزی قابل‌مشاهده است.
2- تأثیر بر نرخ رشد:
بخش‌های واقعی می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی از بی‌ثباتی مالی در کشور آسیب ببینند. در نتیجه، با اینکه سرمایه‌گذاری خارجی برای شرکت‌ها حیاتی شده‌اند. با این حال، جذب سرمایه‌گذاران خارجی به کشور در کشورهای شهره به پولشویی آسان نیست. ازآنجایی‌که بی‌ثباتی قیمتی ناشی از پول سیاه در سیستم مالی بر اعتبار اقتصاد در محیط خارجی تأثیر می‌گذارد، کارآفرینان منطقی، سرمایه‌گذاری در کشور را ناخوشایند می‌دانند زیرا هنگام سرمایه‌گذاری، ریسک کشور را نیز در نظر می‌گیرند. اگر پول قانونی از ورود به کشور فرار کند باعث افزایش نرخ سرمایه‌گذاری نمی‌شود؛ بنابراین کاهش رشد پایدار بلندمدت رخ خواهد داد.
کشورهایی که حجم بالایی از پول دارند، مکان‌های پرخطری برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شوند. برای کسانی که می‌خواهند سرمایه بین‌المللی را به کشورهای خود جذب کنند، مبارزه با پول سیاه، پیام مهمی است که اعتماد سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کند. از طریق اثربخشی مبارزه، سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابند که بر نرخ رشد و اقتصاد تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
3- تأثیر بر توزیع درآمد:
زیان‌های شدید ناشی از پول سیاه به منابع درآمدی باعث ایجاد مشکلات قابل‌توجهی در عملکرد سیستم مالی می‌شود. این مشکلاتی که اقتصاد تجربه می‌کند؛ غالباً پیامدهای اجتماعی نیز دارد.
ثروتمند شدن روزافزون افراد و گروه‌های خاص باعث انحطاط اجتماعی می‌شود. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های پول سیاه که باید مشخص شود، تأثیر منفی آن بر توزیع درآمد است. اگرچه اندازه‌گیری تأثیر منفی کاهش منابع درآمدی و تمایز در توزیع درآمد دشوار است، اما جبران آسیب‌های اجتماعی نیز چالش‌برانگیز است. شکاف بین افراد از نظر توزیع درآمد، تمایل به ارتکاب جرم را افزایش می‌دهد و پول را جذاب می‌کند.
همچنین ازآنجایی‌که پول بر رقابت، تأثیر منفی می‌گذارد؛ برخی از افرادی که در بخش توزیع پول فعالیت می‌کنند تا حدودی مجازات می‌شوند. ازآنجایی‌که فرار مالیاتی در اقتصادهای غیررسمی رایج است، بار مالیاتی افرادی که در بخش رسمی فعالیت می‌کنند؛ افزایش می‌یابد و بر توزیع درآمد تأثیر منفی می‌گذارد.
4- تأثیر بر درآمدهای مالیاتی:
درآمد حاصل از مالیات بیشترین سهم را در درآمدهای عمومی دارد. اگر این درآمد کم باشد، این احتمال را ایجاد می‌کند که درآمدهای عمومی جوابگوی هزینه‌های عمومی نباشد و در صورت وقوع این احتمال، کسری بودجه ایجاد می‌شود. درآمد حاصل از پول سیاه درآمدی است که کشورها مالیات نمی‌دهند. این دستاوردها منجر به کاهش درآمدهای مالیاتی خواهد شد.
دولت با کاهش درآمدهای مالیاتی دو انتخاب دارد:
اولی استقراض است. سرمایه‌گذاری‌های مولد، بخش خصوصی را با اثر ازدحام دولت کاهش می‌دهد و سرمایه‌گذاران مولد را از طریق بخش خصوصی با استقراض جذب می‌کند. علاوه بر این، با افزایش ارزش اوراق در نتیجه استقراض، نرخ بهره در بازار افزایش می‌یابد و مشکلات زیادی ایجاد می‌کند، یکی دیگر از راه‌های رفع کسری، سیاست انتشار گازهای گلخانه‌ای است. نتایج این سیاست مشابه سایر سیاست‌ها است. در نتیجه می‌توان گفت که هر دو انتخاب بر اقتصاد تأثیر منفی می‌گذارد.
5- تأثیر بر مؤسسات مالی:
ممکن است تغییرات ناگهانی در دارایی‌ها و بدهی‌های مؤسسات مالی که ناآگاهانه در پولشویی مورد استفاده قرار می‌گیرند رخ دهد که برای مؤسسات ریسک ایجاد می‌کند.
خبر پولشویی این مؤسسات مالی توجه مقامات عمومی را به خود جلب می‌کند. در آن صورت فشار بر حسابرسی برای این مؤسسات بیشتر می‌شود و اعتبار موسسه خدشه‌دار می‌شود.
6- خسارت پولشویی به بخش مالی کشور:
همان‌طورکه در تحلیل‌های مختلف اقتصادی نشان داده شده است، مؤسساتی مانند بانک‌ها و مؤسسات مالی غیربانکی بازیگران بسیار مهمی در توسعه اقتصادی کشورها هستند.
این‌گونه مؤسسات مالی متشکل از سرمایه داخلی و سرمایه خارجی برای توسعه اقتصادی هستند. با این حال، پولشویی در این مرحله به توسعه این مؤسسات مالی آسیب می‌زند. اقدامات ضد پولشویی اعمال شده در مؤسسات مالی ذی‌ربط نشان می‌دهد که کارکنان رابطه بین پولشویی و فعالیت‌های کلاهبرداری دارند و در نتیجه کار مشترک آنها به مؤسسات آسیب می‌زند. اگر پولشویی با نرخ‌های بالا اتفاق بیفتد، مجرمان از مؤسسات مالی برای تخلیه وجوهی که به دست می‌آورند استفاده می‌کنند که این امر بر این مؤسسات تأثیر منفی می‌گذارد.
این اثرات نامطلوب اعتماد مشتریان را نیز تضعیف می‌کند؛ بنابراین، اعتماد مشتریان و مؤسسات مرتبط برای توسعه مؤسسات مالی به ترتیب برای داشتن یک بخش مالی با ثبات و توسعه اقتصاد از طریق آنها ضروری است. تصور کلاهبرداری در مؤسسات مربوطه مانند سپرده‌گذاران، سرمایه‌گذاران و جامعه در کل و همچنین مشتریان، مانع بزرگی برای اعتماد به آنها است. به‌عبارت‌دیگر، پولشویی به وجهه مؤسسات مالی لطمه می‌زند. در نتیجه مشتری اعتماد خود را به نهادهای مربوطه از دست می‌دهد.
مبارزه با پولشویی:
اقتصادهای نوظهور ممکن است شکستن چرخه فساد را دشوار بدانند، حتی اگر مقررات ضد پولشویی (AML) کمتری داشته باشند. مجرمان به احتمال زیاد سیستم‌های ضعیف‌تری را هدف قرار می‌دهند. این به معنای از دست دادن پول زیادی برای پولشویی در این کشورها وجود دارد، اما دولت برای جلوگیری از این امر بودجه کافی ندارد. در نتیجه، کشورهای در حال توسعه نیاز به دریافت کمک‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای ایمن‌سازی سیستم‌های اقتصادی خود دارند. پولشویی و تأمین مالی تروریسم بسیاری از مؤسسات مالی را به دلیل عدم رعایت برنامه‌های پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم تضعیف و شکست داده است. برخی از بانک‌ها پس از دست دادن مقررات ناشی از نقض انطباق AML / CFT مجبور شدند بسته شوند. مؤسسات مالی ستون فقرات اقتصاد هستند، اما مشکل از زمانی شروع می‌شود که کانال‌هایی برای پولشویی ایجاد شود.
ایالات‌متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد چارچوب‌هایی را برای محافظت از سیستم مالی جهان در برابر اقدامات پولشویی و تأمین مالی تروریسم تنظیم کرده‌اند. تحریم‌های هدفمند و جامع برای اشخاص، اشخاص حقوقی و حوزه‌های قضایی اعمال می‌شود که مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را نقض کرده و با مشکلات اقتصادی جدی مواجه هستند. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی ایالات‌متحده (OFAC) و گروه ویژه اقدام مالی (FATF) سازمان‌های مهمی برای این منظور هستند.
در نتیجه، به‌ویژه مؤسسات مالی، هنگامی‌که مقرراتی مانند AML / CTF دارند، برای شکستن زنجیره پولشویی مشکلی ندارند.
برنامه انطباق مبارزه با پولشویی (AML):
تأثیر چندوجهی پولشویی در سراسر جهان و مناظر محلی، نفوذ به مشاغل، اقتصادها و کل کشورها بازتاب می‌یابد. برای مقابله با اثرات شدید و گسترده این عمل غیرقانونی، یک برنامه قوی و جامع انطباق AML بسیار مهم است. برنامه انطباق AML نه تنها به‌عنوان محافظی در برابر مؤسسات مالی که ناخواسته به شبکه پولشویی کشیده می‌شوند، بلکه در برابر فرسایش اعتماد در اقتصاد نیز عمل می‌کند.
ازآنجایی‌که بخش‌های مالی به‌عنوان ستون‌های حیاتی رشد اقتصادی باقی می‌مانند، یک برنامه اختصاصی انعطاف‌پذیری را تقویت می‌کند و تضمین می‌کند که فعالیت‌های مجرمانه رونق را تضعیف نمی‌کنند. با پذیرش و اجرای یک برنامه انطباق AML با ساختار مناسب، کشورها می‌توانند بخش‌های مالی خود را ایمن کنند، یکپارچگی توزیع درآمد را حفظ کنند و محیطی را ایجاد کنند که در آن سرمایه‌گذاری‌های قانونی شکوفا شود درحالی‌که شبکه‌های جنایی تضعیف می‌شوند.
مسیر ثبات و رشد اقتصادی مستلزم یک تعهد متحد برای خنثی کردن پولشویی است که با اصول کوشش، همکاری و هوشیاری بی‌امان ذاتی یک برنامه قوی هدایت می‌شود.
* مهرداد حاجی‌زاده فلاح، مشاور ارشد مبارزه با پولشویی
کلمات کلیدی :
قوانین پولشوییاقتصاد کشورهااثرات منفی پولشوییقاچاق مواد مخدرپول سیاهفرار مالیاتیمبارزه با پولشویی