|
|
پنجشنبه 26 مهر 1403
صندوق بین‌المللی پول IMF
صندوق بین‌المللی پول IMF (مخفف International Monetary Fund) یکی از آژانس‌های مالی مهم سازمان ملل متحد و یک مؤسسه مالی بین‌المللی است که مقر آن در واشنگتن‌دی‌سی است.
هدف اصلی IMF تلاش برای تقویت همکاری‌های مالی جهانی، تضمین ثبات مالی، تسهیل تجارت بین‌المللی، ترویج اشتغال‌زایی، رشد اقتصادی پایدار و کاهش فقر در سراسر جهان است.
صندوق بین‌المللی پول (IMF) برای دستیابی به رشد و شکوفایی پایدار برای تمامی اعضای خود تلاش می‌کند. این کار را با حمایت از سیاست‌های اقتصادی که ثبات مالی و همکاری پولی را ارتقا می‌دهند و برای افزایش بهره‌وری، ایجاد شغل و رفاه اقتصادی ضروری هستند، انجام می‌دهد.
❇️ تاریخچه
صندوق بین‌المللی پول در سال ۱۹۴۵ تأسیس شد.
در جولای ۱۹۴۴ و در جریان کنفرانس برتون وودز نمایندگان ۴۴ کشور متفقین، به دنبال اجتناب از اشتباهاتی که به رکود اقتصادی و جنگ جهانی دوم منجر شد، گرد هم آمدند تا نظم اقتصادی جدیدی را طراحی کنند که بر پایه همکاری جهانی بنا شده است. آنها سیستمی از نرخ‌های ارز مرتبط با دلار را راه‌اندازی کردند و به صندوق بین‌المللی پول سه مأموریت حیاتی دادند: ترویج همکاری‌های پولی بین‌المللی، حمایت از گسترش تجارت و رشد اقتصادی و مقابله با سیاست‌های دلسردکننده‌ای که به رونق آسیب می‌رساند.
در مارس ۱۹۴۷ صندوق بین‌المللی پول فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
بحران سوئز آزمون اولیه نقش مدیریت بحران صندوق بین‌المللی پول است و منجر به اولین وام‌دهی انبوه صندوق بین‌المللی پول به چهار کشور درگیر شامل مصر، فرانسه، اسرائیل و بریتانیا می‌شود.
در سال ۱۹۹۱ با فروپاشی شوروی سابق، ۲۰ کشور سابقاً کمونیست به صندوق بین‌المللی پول می‌پیوندند که بزرگترین گسترش عضویت آن از دهه ۱۹۶۰ است.
صندوق در کمک به این کشورها در مدیریت گذار از اقتصادهای مبتنی بر برنامه‌ریزی متمرکز به اقتصادهای مبتنی بر بازار با مشاوره خط‌مشی، کمک فنی و حمایت مالی نقش اساسی ایفا می‌کند.
در سال ۱۹۹۶ صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی طرحی را برای کشورهای فقیر بدهکار آغاز می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که هیچ کشور کم‌درآمدی بار بدهی‌ای را که نمی‌تواند مدیریت کند، متحمل نمی‌شود.
کاهش بدهی ۳۶ کشور تا سال ۲۰۱۷ به حدود ۷۷ میلیارد دلار می‌رسد.
در جولای ۱۹۹۷ با کاهش ارزش بات تایلند بحران مالی جنوب شرق آسیا آغاز می‌شود.
آگوست ۱۹۹۷ صندوق بین‌المللی پول اختصاص برنامه کمک ۱۷ میلیارد دلاری را برای تایلند و پس از آن بسته‌های ۲۳ میلیارد دلاری برای اندونزی و ۵۷ میلیارد دلاری برای کره جنوبی را اعلام کرد.
این بحران به روسیه نیز سرایت کرد و به دلیل کسری بودجه شدید، باعث سقوط سهام، اوراق‌قرضه و روبل این گشور شد. صندوق بین‌المللی پول و وام‌دهندگان بین‌المللی ۲۲.۶ میلیارد دلار برای کمک به ثبات اقتصاد این کشور ارائه می‌دهند.
در سال 1999 صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی باتکیه‌بر تجربه بحران آسیایی، برنامه ارزیابی بخش مالی را (FSAP) برای سنجش انعطاف‌پذیری سیستم‌های مالی اعضا ایجاد می‌کنند.
در سپتامبر ۲۰۰۸ با فروپاشی بانک سرمایه‌گذاری آمریکا بحران مالی جهانی آغاز شد.
در دهه بعد، صندوق بین‌المللی پول حدود ۵۰۰ میلیارد دلار به ۹۰ کشور جهان کمک مالی کرده و با تزریق۲۵۰ میلیارد دلار به سیستم مالی جهانی به جلوگیری از یک رکود بزرگ دیگر کمک و امکان بهبود اقتصاد جهانی را فراهم می‌کند.
در نوامبر ۲۰۰۸ رهبران ۲۰ اقتصاد بزرگ پیشرفته و نوظهور(G20)، پایه اصلاحات را برای تقویت سیستم مالی جهانی ایجاد کردند. در سال‌های بعد، صندوق بین‌المللی پول با نهادهای تنظیم‌کننده استاندارد برای بهبود و تقویت نظارت بر شرکت‌های مالی همکاری می‌کند و کشورهای G20موافقت کردند که ارزیابی‌های اجباری صندوق بین‌المللی پول را انجام دهند.
در سال‌های ۲۰۱۳- ۲۰۱۰ افزایش کسری بودجه شک و تردید را در مورد توانایی چندین کشور اروپایی برای بازپرداخت بدهی‌ها ایجاد می‌کند. کمک‌های مالی دولت‌ها به بانک‌های بیمار فشار می‌آورد و به طور موقت اعتماد سرمایه‌گذاران به دوام یورو را متزلزل می‌کند. صندوق بین‌المللی پول به بانک مرکزی اروپا و کمیسیون اروپا در ارائه وام‌های اضطراری به قبرس، یونان، ایرلند و پرتغال می‌پیوندد.
در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۱ ناآرامی‌ها و درگیری‌های داخلی سراسر خاورمیانه را فراگرفت. صندوق بین‌المللی پول ۳۷ میلیارد دلار وام برای تثبیت و اصلاح اقتصاد منطقه و کمک‌های فنی در زمینه مالیات، سیاست‌های پولی و مالیه عمومی و سایر زمینه‌ها ارائه داد.
در ابتدای دهه ۲۰۲۰ همه‌گیری کووید-۱۹ بدترین رکود اقتصادی را از زمان رکود بزرگ ایجاد کرد.
برای مقابله با وضعیت اضطراری بهداشتی، اکثر کشورها بخش‌های زیادی از زندگی اقتصادی را مسدود کردند. صندوق بین‌المللی پول برای کمک به اعضای خود به‌سرعت عمل کرد و برنامه‌هایی حمایتی تدارک دید.
❇️ شرایط عضویت در صندوق بین‌المللی پول
هر کشوری می‌تواند برای عضویت در IMF درخواست دهد. در اوایل دوران تشکیل صندوق پول، قوانین عضویت در IMF نسبتاً ساده بود.سپس قوانین سخت‌گیرانه‌تری بر دولت‌هایی که از IMF درخواست کمک مالی می‌کردند، اعمال شد. کشورهایی که بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۱ به صندوق بین‌المللی پول ملحق شدند، موافقت کردند که نرخ‌های ارز خود را با نرخ‌هایی که فقط برای اصلاح «عدم تعادل اساسی» در تراز پرداخت‌ها و تنها با موافقت صندوق بین‌المللی پول قابل‌تعدیل باشد، حفظ کنند.
❇️ مأموریت‌های اصلی صندوق بین‌المللی پول
صندوق بین‌المللی پول سه مأموریت حیاتی دارد:
1- پیشبرد همکاری‌های پولی بین‌المللی؛
2- تشویق به گسترش تجارت و رشد اقتصادی؛
3- ممانعت از سیاست‌هایی که به رفاه آسیب می‌رسانند.
برای انجام این مأموریت‌ها، کشورهای عضو صندوق بین‌المللی پول با یکدیگر و سایر نهادهای بین‌المللی همکاری می‌کنند.
❇️ اقدامات صندوق بین‌المللی پول
صندوق بین‌المللی پول با ارائه موارد زیر ثبات مالی بین‌المللی را تقویت می‌کند:
۱- مشاوره سیاست:
یکی از وظایف اصلی صندوق بین‌المللی پول، نظارت بر سیاست‌های اقتصادی و مالی کشورهای عضو و ارائه توصیه‌های سیاسی به آنها است. به‌عنوان بخشی از این فرآیند که در سطح جهانی و منطقه‌ای نیز انجام می‌شود، صندوق بین‌المللی پول خطرات بالقوه را شناسایی کرده و تنظیم سیاست‌های مناسب را برای حفظ رشد اقتصادی و ارتقای ثبات مالی توصیه می‌کند.
۲- کمک مالی:
برخلاف بانک‌های توسعه‌ای، صندوق بین‌المللی پول برای پروژه‌های خاص وام نمی‌دهد. در عوض، صندوق بین‌المللی پول از کشورهایی که دچار بحران شده‌اند، حمایت مالی می‌کند تا با اجرای سیاست‌هایی که ثبات و رشد اقتصادی را احیا می‌کنند، فضای تنفسی برای آنها ایجاد کند. همچنین بودجه احتیاطی برای کمک به جلوگیری از بحران فراهم می‌کند.
وام‌های صندوق بین‌المللی پول به طور مداوم برای رفع نیازهای در حال تغییر کشورها، پالایش می‌شود.
۳- توسعه ظرفیت:
صندوق بین‌المللی پول کمک‌های فنی و آموزش ارائه می‌نماید که حدود یک‌سوم هزینه‌های سالانه صندوق بین‌المللی پول را تشکیل می‌دهد.
توسعه ظرفیت می‌تواند به کشورها در بهبود جمع‌آوری مالیات و تقویت مالیه عمومی کمک کند.
می‌تواند به کشورها کمک کند تا سیاست‌های پولی و نرخ ارز خود را مدرن کنند و سیستم‌های حقوقی را توسعه دهند.
همچنین می‌تواند به کشورها در جمع‌آوری و انتشار داده‌ها برای اطلاع‌رسانی در تصمیم‌گیری کمک کند.
❇️ اداره صندوق بین‌المللی پول به چه شکلی است؟
در رأس ساختار سازمانی، شورای حکام، متشکل از یک رئیس و یک عضو علی‌البدل از هر کشور عضو (معمولاً مقامات ارشد بانک مرکزی یا وزارت دارایی) قرار دارد.
شورای حکام سالی یک‌بار در اجلاس سالانه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی تشکیل جلسه می‌دهد.
بیست و چهار نفر از اعضاء در کمیته بین‌المللی پولی و مالی یا IMFC که به هیئت اجرایی صندوق بین‌المللی پول مشاوره می‌دهد، خدمت می‌کنند.
کار روزانه صندوق بین‌المللی پول توسط این هیئت اجرایی نظارت می‌شود.
مدیرعامل، رئیس کارکنان صندوق بین‌المللی پول و رئیس هیئت اجرایی است و چهار معاون به او کمک می‌کنند.
ساختار صندوق بین‌المللی پول از ارکان زیر تشکیل شده است:
شورای حکام (Board of Governors)
کمیته‌های اداری (Ministerial Committees)
هیئت اجرایی (Executive Board)
مدیریت صندوق بین‌المللی پول (IMF Management)
اعضای صندوق بین‌المللی پول (IMF Members)
❇️ جایگاه ایران در صندوق بین‌المللی پول کجا است؟
کشور ما یکی از آن ۴۴ کشوری بود که در زمان راه‌اندازی این صندوق حضور داشت و آن را تشکیل داد. سهم اولیه ما در این صندوق، ۲۵ میلیون دلار بود. ایران هنوز هم در این صندوق فعال است.
دولت ایران در ۲۹ دسامبر ۱۹۴۵ به صندوق بین‌المللی پول پیوست. دو مورد بوده است که طی آن، ایران از بودجه IMF استفاده کرده است. اولین قرارداد در ۱۸ مه ۱۹۵۶ اتفاق افتاد که در آن صندوق بین‌المللی پول یک بسته وام ۱۷.۵۰ میلیونی حق برداشت ویژه (SDR) را تصویب و ایران از کل وام ارائه شده استفاده کرد.
دومین قرارداد توسط صندوق بین‌المللی پول برای ایران در ۱۰ اکتبر ۱۹۶۰ اتفاق افتاد. مبلغ تصویب شده ۳۵ میلیون SDR بود. بااین‌حال، ایران تنها ۲۲.۵۰ میلیون SDR از وام موجود را برداشت کرد.
ایران هیچ وام یا خرید معوقه‌ای نزد صندوق بین‌المللی پول ندارد.
ایران یکی از اقتصادهای بزرگ در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) است که باتوجه‌به عوامل اجتماعی - اقتصادی، در گروه‌بندی منطقه‌ای صندوق بین‌المللی پول از قدرت خوبی برخوردار است.
اگر چه جمهوری اسلامی ایران آرای کلی گروه خود را در جلسه هیئت‌مدیره دارد اما قدرت آن در مقایسه با آمریکا زیاد نیست. در حال حاضر سهم وزن رأی آمریکا در این صندوق ۱۶.۵۱ درصد و سهم ایران فقط ۰.۷۴ درصد است و بلوک رأی‌گیری آمریکا، ژاپن، انگلیس، فرانسه و آلمان در کنار دیگر مدیران اتحادیه اروپا، اجرای مؤثر سیاست‌های اقتصادی ایران را تقریباً غیرممکن می‌کند. تحریم‌ها علیه ایران، رشدی را که از زمان اجرای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ شاهد آن بود، با مشکل مواجه کرده است.
صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۸ درباره اقتصاد ایران گزارشی را منتشر و شیوه‌هایی را که کشور می‌تواند اقتصاد خود را از طریق تجدید ساختار بانک‌ها و زیرساخت‌های سیاسی اصلاح کند، اعلام کرد.
❇️ صندوق بین‌المللی پول و مبارزه با جریان‌های مالی غیرقانونی
جریان‌های مالی غیرقانونی به جابه‌جایی پول در سراسر مرزها اشاره دارد که منبع آن غیرقانونی است (مثلاً فساد، قاچاق)، انتقال آن (مثلاً فرار مالیاتی)، یا استفاده از آن (مثلاً تأمین مالی تروریسم).
برای دهه‌ها، صندوق بین‌المللی پول نقشی کلیدی در تلاش‌های بین‌المللی برای مبارزه با این نقل‌وانتقالات مبهم و اغلب بی‌ثبات‌کننده ایفا کرده است. همچنین نگرانی‌های دیرینه‌ای با جریان‌هایی دارد که کاملاً غیرقانونی نیستند اما با اجتناب از مالیات مرتبط هستند.
جریان‌های مالی مرتبط با اجتناب از مالیات و غیرقانونی (ITAFF) می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر ثبات اقتصادی یک کشور و سیستم مالی جهانی داشته باشد. آنها می‌توانند ذخایر ارزی را تخلیه کنند، رقابت را مخدوش کنند، قیمت املاک و سایر دارایی‌ها را افزایش دهند، درآمدهای مالیاتی را کاهش دهند و درآمد دولت را کاهش دهند. آنها منابع را از مخارج عمومی منحرف می‌کنند و می‌توانند سرمایه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری خصوصی را کاهش دهند. جریان‌های غیرقانونی همچنین می‌تواند فعالیت‌های جنایی بیشتر را تشویق کند، حاکمیت قانون را تضعیف کند، اعتماد به نهادهای عمومی را از بین ببرد و ثبات سیاسی یک کشور را تهدید کند. علاوه بر این می‌توانند تأثیر منفی بر اقتصاد گسترده‌تر داشته باشد با سرریزهای احتمالی به اقتصادهای دیگر، از جمله با تعمیق نابرابری و تضعیف انسجام اجتماعی در بین کشورها و درون کشورها.
صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان بخشی از وظایف خود برای اطمینان از ثبات سیستم پولی بین‌المللی، برای رسیدگی به جریان‌های مالی مرتبط با اجتناب از مالیات و غیرقانونی به روش‌های زیر تلاش می‌کند:
الف) مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم
صندوق بین‌المللی پول به شکل‌گیری سیاست‌های داخلی و بین‌المللی علیه پولشویی و تأمین مالی تروریسم کمک کرده است. با کشورهای عضو همکاری می‌کند تا چهارچوب‌های AML/CFT خود را تقویت کند و AML/CFT و یکپارچگی مالی را به طور کامل در فعالیت‌ها و برنامه‌های اصلی خود، از جمله مشاوره خط‌مشی، توسعه ظرفیت و برنامه ارزیابی بخش مالی (FSAP) ادغام کرده است.
ب) فرار مالیاتی
صندوق بین‌المللی پول برای تقویت سیستم‌های مالیاتی کشورهای عضو، از جمله از طریق بهبود انطباق و اجرای مالیات، کمک‌های فنی ارائه می‌کند. این سازمان با کشورها همکاری کرده است تا به آنها کمک کند چهارچوب قانونی و ظرفیت اداری را برای تبادل اطلاعات مالیاتی در سطح بین‌المللی و داخلی توسعه دهند. صندوق بین‌المللی پول همچنین در استانداردهای شفافیت مالی و مشاوره اجرایی، از جمله در حوزه منابع طبیعی، پیشرو بوده است.
ج) اجتناب از مالیات
صندوق بین‌المللی پول یک برنامه کمک فنی برای کمک به کشورهای عضو دارد تا سیستم‌های مالیاتی خود را تقویت کنند تا از اجتناب مالیاتی داخلی و بین‌المللی محافظت کنند. صندوق بین‌المللی پول یک رهبر فکری در اصلاح نظام مالیاتی بین‌المللی برای مبارزه با اجتناب از مالیات بوده است. کارکنان صندوق به بحث در مورد مالیات بین‌المللی در مجامعی مانند کمیته کارشناسان سازمان ملل در امور مالیاتی کمک می‌کنند. صندوق بین‌المللی پول با OECD، بانک جهانی و سازمان ملل متحد از طریق پلتفرم همکاری در زمینه مالیات، به‌ویژه در مورد مسائل مالیاتی بین‌المللی همکاری می‌کند.
(اجتناب از مالیات: استفاده از خلأهای قانونی در قوانین مالیاتی، در جهت کاهش مالیات است. اجتناب از مالیات یک فعالیت فرار مالیاتی، بدون شکستن خطوط قوانین و درون چارچوب قوانین مالیات است.)
د) تقویت حاکمیت
ازآنجایی‌که درآمدهای ناشی از فساد بخش مهمی از جریان‌های مالی غیرقانونی است، هیئت اجرایی صندوق بین‌المللی پول از مشارکت در مسائل مربوط به حکمرانی و فساد در کشورهای عضو حمایت می‌کند.
هـ) نظارت
صندوق بین‌المللی پول برای کمک به کشورها برای درک بهتر اندازه جریان‌های مالی غیرقانونی، کمک‌های فنی ارائه می‌کند و دستورالعمل‌هایی را در مورد نحوه ثبت ثروت حساب‌نشده و بازیابی دارایی‌های غارت شده تهیه کرده است.
❇️ انتقادهایی که از صندوق بین‌المللی پول می‌شود، چیست؟
برای چندین دهه، اروپا و آمریکا سکان صندوق بین‌المللی پول را به یک اروپایی و بانک جهانی را به یک آمریکایی سپرده‌اند. در نتیجه کشورهای توسعه‌یافته نقش و کنترل بیشتری بر کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDC) دارند.
شرایط در نظر گرفته شده برای وام‌ها بیش از حد نرمال بوده و حاکمیت اقتصادی و سیاسی کشورهای دریافت‌کننده را به خطر می‌اندازد. شرایطی که اغلب وام را به یک ابزار سیاست تبدیل می‌کند. از نگاه منتقدان، صندوق بین‌المللی پول، با دشوار کردن اوضاع برای بدهکاران، فشار خود را بر این دولت‌ها افزایش می‌دهد تا آنها را وادار به انجام تغییرات موردنظر صندوق کند.
برخی از سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول ممکن است ضد توسعه باشد. یکی از برنامه‌های IMF که با هدف کاهش تورم اجرا شده بود، به‌سرعت منجر به از دست دادن تولید و اشتغال در اقتصادهایی شد که نرخ درآمد آنها پایین و میزان بیکاری کشورشان بالا بود.
IMF از کشورهایی که وام می‌گیرند، می‌خواهد خدمات دولتی را به‌سرعت خصوصی کنند. این کار منجر به ایمان کورکورانه به بازار آزاد می‌شود و این واقعیت نادیده گرفته می‌شود که باید زمینه برای خصوصی‌سازی فراهم شود.
❇️ سؤالات متداول
🔹 چند کشور عضو صندوق بین‌المللی پول هستند؟
۱۹۰ کشور (۱۸۹ کشور عضو سازمان ملل متحد و کوزوو)
هر یک از اعضاء به نسبت اهمیت مالی خود در هیئت اجرایی صندوق بین‌المللی پول نمایندگی دارند، به‌طوری‌که قدرتمندترین کشورهای اقتصاد جهانی بیشترین قدرت رأی را دارند.
🔹 مقر صندوق بین‌المللی پول کجاست؟
آمریکا و شهر واشنگتن‌دی‌سی
🔹 صندوق بین‌المللی پول چقدر باید وام بدهد؟
حدود یک تریلیون دلار آمریکا
🔹صندوق بین‌المللی پول، بودجه خود را از کجا می‌آورد؟
وجوه صندوق بین‌المللی پول از سه منبع تأمین می‌شود: سهمیه‌های اعضا، ترتیبات اعتباری و قراردادهای استقراض دوجانبه.
بیشتر بودجه از اعضای آن تأمین می‌شود که بر اساس اندازه و موقعیت اقتصادی خود کمک می‌کنند.
🔹چه کشورهایی بیش از همه به صندوق بین‌المللی پول کمک می‌کند؟
آمریکا، ژاپن، فرانسه، آلمان، ایتالیا و بریتانیا
📩 ترجمه كامل گزارش صندوق بين المللي پول درباره اقتصاد ايران- 2018
تارنمای صندوق بین‌المللی پول:
https://www.imf.org/en/Home
|